<<
Chumbe:
Gallina
La gallina simboliza la responsabilidad, porque se les consideran animales que protegen a sus crías. En los chumbes se representa atall uigue que es la gallina y el atall p’txcue que es el gallo y simboliza la protección de los padres a su mujer e hijos, la gallina hace parte del tul y se considera medicina para las mujeres que están de dieta, a los niños y niñas no se les dan de comer las patas de la gallina porque sus pies serán torpes, tampoco se come la cabeza de gallina porque será desmemoriado.
ATALX
Yeçthë’we’sxa kpedujunatx tawte atalxas ewkut Vxite vxiçxak jxi’kutxçe’ peey mawkuth natx vxiçxak yase’, na’ txaä atalxnxu,’ txäapa isateyu’ txajxtepa yu’çepançe,’ txajxtepa pu’çxnak u’jweçe.
Vxite we’wçxa üus pthathwa’ atalxkuta penxi,’ aça’ txäa iistxahnasa’ weçxyuhteyu txajxte ptaz tu’wasxpa kupxh uuwetxina,’ txaä atalx ee txkakuta kameje’, neewe’wçx txaja’pçe’, na’ vxite txäa üus pakwemakyu’ açyu’ txäatepa, atalx üusteta isaçx txaja’, açyu’ üus puykaamen jiiçx.
Vxite naaspa aça’n üsyun. Açyu’ wala yuh pa’ka yuuçxkuta, aça’nasas nmehnxahpah, teeçx üusn üsun uuyanxah een jxite pa’çxapa yuwëjençe’ atalx üuskwetekuta isaçx phuseje’pçe.
Txajx weepa ji’phun açyu’ teeçx atalxkuta kxatxijxi’ peesçx theguçe’, wee ji’pkut txäa ween kutxhiçx txajxte dxi’jan isapatxinn, açyu’ txi’ txäa weepa nasa kwe’kwetepa kasehjenakçe’ na’ txawnxu’ txi’ pu’çxnas nak txajx nasa kwe’kwet e’kheeçxnak nanxi atalxas txäa we’s kutxi’jina.